غلبه بر ترس از رانندگی با راهکارهای علمی

با سلام و سپاس از اينكه مركز ما را براي پاسخ و راهنمايي برگزيده ايد.
پرسشگر گرامي؛ يكي از موانع بزرگ اعتماد به نفس، ترس است، و از نظر دين و روانشناسي بهترين و مؤثرترين راه غلبه بر ترس، اقدام است. در روايتي از امير مومنان علي عليه السلام مي خوانيم كه : براي غلبه بر ترس خود را در دامان هر چه كه از آن مي ترسيد بيندازيد؛ و در روانشناسي باليني يكي از راهاي موثر براي غلبه بر ترس، غرقه سازي (Flooding) است. به اين ترتيب كه روانشناسان باليني با روش هاي مختلف از جمله حساسيت زدايي منظم، شخصي كه مبتلا به اختلال ترس غير منطقي است را تدريجا در معرض موضوع ترس قرار مي دهند. پس براي درمان ترس بايد، به هر آنچه كه از آن مي ترسيد، نزديك شويد و در آن فرو رويد. اگر از آب ميترسيد، تا خودتان را درون آن نيندازيد ترس تان نمي ريزد. لذا اولين كار در آموزش شنا اين است كه ترس شخص از آب ريخته شود و براي همين مربي شخص را در قسمت عميق استخر مي برد. در انگليسي هم يك ضرب المثلي داريم كه مي گويد :if you can't, then you must یعنی اگر شما نمي توانيد پس شما بايد ( آن كار را انجام دهيد تا ترس تان بريزد)؛ مثلا اگر از كنفرانس دادن واهمه داريد، تنها راه حل شما كنفرانس دادن است. البته در بار اول ممكن است در اثر ترس صدايتان بلرزد و نفس كم بياوريد، اما با اين وجود دفعه بعد برايتان آسان تر خواهد بود و دفعه بعد و دفعات بعد به مراتب آسانتر و بالاخره زماني مي رسد كه نه تنها نمي ترسيد، بلكه خودتان از آن مشتاقانه استقبال مي كنيد. معمولاً شما درست برعكس عمل مي كنيد. وقتي از چيزي مي ترسيد، خود را از آن كنار مي كشيد، و با اين روش، مدام بر ترس، اضطراب و عدم اعتماد به نفس خود مي افزاييد، و يا مثلا فرد کم رو، هنگام حضور در جمع افراد غريبه ، نبايد از آن جمع بهراسد و در اين محافل شركت نكند، بلكه بايد خود را ملزم سازد در اين گونه محافل شركت كند و به برقراري ارتباط با آنها اقدام كند.
رمز تاثير اين كار چيست؟ علت اين است كه اضطراب انسان در ترس يك پيك و حد نهايتي دارد كه بعد از رسيدن اضطراب به آن حد ديگر اضطراب از آن بالاتر نمي رود و سير سقوطي پيدا مي كند و پايين مي آيد و ما با اين كار اضطراب را به بالاترين حد خود مي رسانيم تا شخص بفهمد كه هيچ چيز پشت سر ترسش نيست و بعد از آن كم كم اضطرابش كم مي شود تا به حد عادي برسد. پس تنها راه حل غلبه بر ترس، اقدام است. خود را به درون آب بيندازيد! مواردي كه در آن از اعتماد به نفس لازم برخوردار نيستيد را در ذهن خود دقيقاً جستجو كنيد و در جهت آن سريعاً اقدام كنيد. در همانجايي كه دچار ترس، اضطراب یا كمرويي هستيد اقدام كنيد.
البته براي گرفتن نتيجه بهتر از تكنيك غرقه سازي و حساسيت زدايي منظم و كانتر كانديشن اينگ و كاور كانديشن اينگ بهتر است كه مشكل خود را با يك مشاور رواندرمانگر در ميان گذاريد و زير نظر او به اجراي تكنيكهاي مقابله با ترس اقدام فرماييد. البته موفقيت كامل درمان معمولاً به زمان نسبتاً زيادي نياز دارد. تكنيك كانتر كانديشن اينگ (Counter Conditioning) نيز به اين صورت است كه فرد چشمان خود را مي بندد و به عنوان مثال تصور مي كند كه در حال رانندگي از خانه خود به سوي محل كار است و بعد از طي مسير با موفقيت به پاركينگ اداره مي رسد و در همانحال به او خبر خوشي مبني بر ترفيع درجه اداري، اضافه حقوق، پاداش و غيره داده مي شود، مكانيزم تاثير اين تكنيك بخاطر اينست كه در ذهن انسان عمل رانندگي كه قبلا با ترس و اضطراب تداعي مي شد كم كم با خوشحالي و نشاط تداعي مي شود.
در كوتاه مدت، بسياري از كساني كه از انواع هراس ها رنج مي برند مي توانند با به كارگيري فنون آرامش (relaxation)، اضطراب خود را كاهش دهند. در زير، توصيه ها و راهنمايي هايي در اين زمينه آورده شده است:
مديتيشن : مديتيشن مي تواند اعصاب شما را تسكين بخشد و به طور كلي آرامش بيشتري در شما به وجود آورد. با وجودي كه واكنش ناشي از هراس ممكن است هنوز در شما به وجود آيد اما انجام مديتيشن قبل از روبرو شدن با شرايطي كه در شما هراس به وجود مي آورد مي تواندنشانه ها و علائم آن را تخفيف دهد..
تصويرسازي : تصويرسازي عبارت است از هنر بردن ذهن به ميان يك سري تصاوير آرامش بخش و خوشايند. برخي از كساني كه از هراس رنج مي برند گزارش كرده اند كه با به كارگيري فنون تصويرسازي توانسته اند واكنش هاي هراسي خود را كاهش دهند.
آرامش عضلاني (ريلكسيشن) : در اين روش، فرد از پا شروع مي كند و به صورت هماهنگ عضلات خود را منقبض و سپس رها مي كند و همين طور در اندام خود بالا و بالاتر مي آيد تا به سر برسد. اين روش نيز براي كاهش واكنش هاي هراس بسيار موثر است.
آرامش خود زا : آموزش اين روش توسط خود فرد، كمي دشوار است و بهتر است فرد از پزشك يا درمانگر خود بخواهد كه در صورت امكان به او آموزش دهند. آرامش خود زا مستلزم تركيبي از فنون تصويرسازي با تنفس هدفمند و حركات تكراري جسمي است.
فنون آرامش نيز همانند تقريباً همه چيزهاي ديگر، مهارت هايي هستند كه انسان بايد ياد بگيرد و با تمرين بيشتر، اين مهارت ها را در خود تقويت كنيد.
مواجه شدن با هراس ها به هيچ وجه آسان نيست اما استفاده از اين راهنمائي ها مي تواند به شما در روبرو شدن با شرايط هراس زا كمك كند. به ياد داشته باشيد كه اين راهنمائي ها براي استفاده در كوتاه مدت طراحي شده اند و هرگز جايگزين درمان تخصصي بلند مدت نخواهند شد.
درمورد رانندگي، نيز بايد عرض نمايم كه با افزايش سن، به تبعيت از خصوصيات محافظه كارانه، ترس از رانندگي بيشتر مي شود ولي با دريافت و كسب تجربيات رانندگي در طول زمان ، اين ترس به نوعي احتياط واقع بينانه تبديل مي گردد كه شخص راننده را وادار مي كند طوري رانندگي نمايد كه كمترين پذيرش خطر ، شامل خود و خودرويش و ساير عابرين و سرنشينان خودروهاي ديگر را داشته باشد. حس نگراني يك مكانيسم دفاعي است كه توسط آفريدگار حكيم در سرشت انسان نهاده شده است و كمك مي كند كه فرد در برابر خطر بالقوه اقدام كند و كارهاي خطرناك انجام ندهد. اضطراب در رانندگي به شكل فطري و عالي آن به اين صورت است كه از شما محافظت كند اما وقتي به شكل حملات هراس انگيز در هنگام رانندگي بروز نمايد مانع از عملكرد مناسب راننده مي شود و شخص ناگهان دستپاچه و نگران مي شود تا اندازه اي كه كنترل عادي خود را از دست مي دهد. اضطراب عادي در هنگام رانندگي به عنوان كسالت و بيماري محسوب نمي شود، بلكه وضيعتي است كه راننده را در هنگام رانندگي از خطرات محافظت مي نمايد.

نشانه هاي اضطراب از رانندگي
تمامي كسانيكه پشت رل نشسته اند و تجربه رانندگي دارند، تجربه قرار گرفتن در موقعيت هاي شديد ترافيكي را هم دارند. مشكل زماني رخ مي دهد كه نگراني به صورت پيوسته در زمان هاي متوالي ادامه يابد. نگراني از رانندگي لحظه اي است و مي تواند به آساني و با عزمي راسخ و حمايت عاطفي بر آن غلبه كرد. موقعيت هاي گوناگوني وجود دارند كه ممكن است حملات نگراني هنگام رانندگي تحريك شود. بعضي از ترس هاي مربوط به اضطراب از رانندگي شامل عوامل ذيل هستند: گرفتار شدن در ترافيك، از جلو يا عقب به خودرو ضربه زدن، در بزرگراه رانندگي كردن، بر روي پل رانندگي كردن، ترس از مكان هاي بسته، ترس از رخ دادن يك حادثه؛ و بدين گونه افراد هنگاميكه در موقعيت هاي دشوار گرفتار می شوند و از اضطراب در حين رانندگي رنج مي برند معمولا كف دست هايشان به شدت عرق مي كند، قلبشان به سرعت مي زند، لرزش دست يا سرگيجه دارند و گاهي اوقات امكان دارد كه گريه هم بكنند. اين علائم فيزيكي باعث مي شود تا نگراني از رانندگي افزايش يابد.

دلايل اضطراب در رانندگي
بررسي ها نشان مي دهد كه دلايل متعددي براي اضطراب هنگام رانندگي وجود دارد. حتي در موقعيت هايي كه شخص ديگري به جاي آن ها رانندگي مي كند اين حس همچنان وجود دارد. متخصصان مي گويند كساني كه چنين اضطرابي در خود دارند ايمن ترين افراد در جامعه هستند. حس نگراني كمك مي كند تا هوشيارتر شويم و خطر تصادف و رخ دادن حادثه نسبت به ديگران كاهش يابد.
براي كنترل نگراني و اضطراب بهتر است پيش از آنكه اين حس به مرز غير قابل كنترل برسد فرد خود را در لحظه حال تصور كرده و روحيه مثبت خود را افزايش دهد. نگراني چيزي جز پيش بيني از ترس نيست. ترس ممكن است كه واقعي نباشد اما انتظار از ترس قطعا واقعي است و تحمل كردنش سخت است. به خودروهايي كه در روبه رويتان قرار گرفته نگاهي بيندازيد. از تجربه حركت دادن خودرويتان لذت ببريد. بگذاريد كه نفس تان جاري باشد. براي جلوگيري از اضطراب و كاهش اين حس، راه حل و تكنيك هايي جود دارد كه شايد به ظاهر نامعقول به نظر بيايد ولي با آزمايش كردن آن نظرتان تغيير خواهد كرد. تصور كنيد در بزرگراه يا به رروي يك پل طويلي در حال رانندگي هستيد، در مكان هايي كه بيش تر شما از آن هراس داريد، ناگهان احساس گرما مي كنيد و دست و پاي شما از ترس گرم مي شود، دست شما شروع به لرزش كرده و كف دست عرق مي كند. لحضه اي كه احساس اضطراب را تشخيص داديد با تلاش خودآگاهانه اين وضعيت بدتر خواهد شد.، مثلا اگر دست شما به لرزش افتاده با تشخيص دادن اين حس، لرزش دستان شما بيش تر مي شود و اين حالت اوضاع را وخيم تر ميكند و شدت نگراني و اضطراب شما افزايش خواهد يافت. اگر ترسيديد و عصبي شديد و به طور خودآگاه به اين وضعيت تكيه كنيد، اين حالت وضعيت را بدتر خواهد كرد. اگر احساس كرديد كه مي خواهيد جيغ بكشيد خودتان را آرام كنيد و به طور خودآگاه بر سر چيزي (شیء) فرياد بكشيد. آنچه اتفاق مي افتد اين است كه احساساتان را كنترل كنيد تا از وخيم شدن اوضاع جلوگيري كنيد. در زمان حال باقي بمانيد و از تبديل كردن آن به نگراني و هراس خودداري كنيد. اين تكنيك به آرام سازي شما كمك خواهد كرد و مانع از اضطراب هنگام رانندگي مي شود.
نگراني رانندگي به راحتي قابل پيش گيري است، به شرط آنكه شما اين قدرت را داشته باشيد تا خونسرد باقي بمانيد و اعصاب تان را هنگام رانندگي آرام نگه داريد. راننده بايد خود را ارزيابي كند تا بداند كه چه عواملي در ايشان نگراني بوجود مي آورد؛ اين كار مهمترين وظيفه اي است كه بايد انجام شود تا از نگراني هنگام رانندگي رهايي يابيد. وقتي براي نخستين بار عامل اضطراب شناخته شد و مورد ارزيابي قرار گرفت، روان شناس مي تواند شما را بر غلبه كردن بر اين نگراني راهنمايي كند.
به خودتان احساس آرامش بدهيد؛ هنگام رانندگي ضروري است كه در خودروتان احساس راحتي كنيد. مطالعات نشان داده است كه احساس راحتي داشتن سطوح نگراني را تا اندازه بسيار زيادي به خصوص در مواقع رانندگي كاهش مي دهد. همچنين مطمئن باشيد كه شما همه وسايل لازم را به هنگام گرفتاري در ترافيك براي ساعت هاي متوالي يا مواجهه با نقص فني ياحادثه به همراه داريد. حمل كردن يك تاير يدكي در خودروتان، جعبه كمك هاي اوليه، مقداري غذا، آب و شكلات مي تواند به شما حسي از امنيت بدهد تا بر موقعيت هاي ناگوار غلبه پيدا كنيد. همراه با خانواده يا دوستان خود در خودرو خود نشسته و مشغول رانندگي هستيد، شما براي رهايي از اضطراب و رسيدن به آرامش مي توانيد از همراهان بخواهيد كه با شما صحبت كنند، صحبت كردن با شخص ديگر مي تواند آرام بخش باشد و به شما كمك كند تا بر نگراني و اضطراب از رانندگي غلبه نماييد. همچنين اعتماد به نفس شما را در رانندگي افزايش مي دهد.
موفق باشید. باز هم با ما بگویید.

نویسنده : غلامرضا مهرانفر